Milowicz Włodzimierz (1838–1884), działacz konspiracyjny doby powstania styczniowego, publicysta. Ur. w Dymitrówce na Wołyniu, był synem Seweryna, sędziego krzemienieckiego (zm. 1850). Po ukończeniu liceum w Odessie studiował prawo na uniwersytecie kijowskim w l. 1855–9 i uczestniczył w wielu zatargach między młodzieżą studencką a policją. W r. 1857 należał do założycieli tajnego Związku Trojnickiego. W końcu 1859 r. scedował bratu swą część ojcowskiej schedy i wyjechał za granicę. Po drodze nawiązał stosunki ze spiskującymi ośrodkami w Warszawie i Krakowie; tamże przejściowo był aresztowany przez policję austriacką. W r. 1860 bawił w Heidelbergu; w jesieni t. r. znalazł się w Neapolu, gdzie formować się miał legion polski; następnie trafił do Paryża i należał do aktywniejszych członków Tow. Młodzieży Polskiej, przeciwstawiających się wpływom L. Mierosławskiego. Będąc materialnie niezależny odbywał liczne podróże jako łącznik między polskimi kołami rewolucyjnymi w Paryżu, Genui, Heidelbergu, Berlinie, Wrocławiu itd. W czerwcu 1862 został obrany do Komitetu Zjednoczenia Emigracji Polskiej. W tymże czasie gen. J. Wysocki wyprawił go do Warszawy, gdzie M. nawiązał kontakt zarówno z władzami obozu «białych», jak i «czerwonych». W październiku t. r. uczestniczył w rozmowach londyńskich Z. Padlewskiego i A. Gillera z redaktorami „Kołokoła”. Kilkakrotnie jeszcze dojeżdżał do Londynu jako członek paryskiej Komisji Broni, porozumiewając się z M. Bakuninem i G. Mazzinim. Aresztowany w Paryżu w grudniu 1862, lecz niebawem zwolniony, czynny był przy zakupie i transporcie broni; w lutym 1863 przebywał w Berlinie i Wrocławiu.

Na widowni wypadków 1863 r. zjawił się M. w lipcu t. r., kiedy to przybył do Warszawy na wezwanie Rządu Narodowego, odmówił jednak wejścia w skład Rządu i wyprawiony został do Galicji jako komisarz rządowy, być może również dla prowadzenia rozmów z rewolucjonistami węgierskimi. Został jednak aresztowany we Lwowie, a znalezione przy nim papiery dały powód do dalszych aresztowań. Z pomocą organizacji narodowej M. wydostał się z więzienia 27 XI 1863 i zbiegł do Paryża. Odtąd pozostał na emigracji, a własność swą, Kolesiec w pow. starokonstantynowskim, «musiał sprzedać bardzo tanio i cichaczem». W r. 1864 miał jakiś udział w pracach politycznych A. Sapiehy, a podczas jednej z misji był na krótko aresztowany w Kolonii. Należał do różnych organizacji wychodźstwa: Koła Słowiańskiego, Stowarzyszenia Bratniej Pomocy, Zjednoczenia Emigracji Polskiej. W r. 1866 w czasie pobytu w Montpellier zaczął spisywać wspomnienia. Fragment ich, pt. Z papierów po śp. W. M-u, został ogłoszony w tomie IV „Wydawnictwa materiałów do historii powstania 1863–1864 r.” (Lw. 1894). Jest to bezosobowo ujęty zarys dziejów konspiracji «czerwonej», doprowadzony do wybuchu powstania.

W r. 1867 M. podjął w Paryżu pracę dla Agencji Havasa i tłumaczył materiały prasowe polskie i rosyjskie. Niebawem został wciągnięty do współpracy z turecką agencją wywiadowczą, którą kierował T. Oksza-Orzechowski. Przeniósł się zrazu do Wiednia, następnie do Stambułu. W zimie 1868/9 współpracował z Correspondance du Nord-Est, paryską agencją prasową Hotelu Lambert, i przekazywał jej informacje z tureckich kół dyplomatycznych. W chwili wybuchu wojny 1870 r. wybierał się do płd. Niemiec dla pisania korespondencji z frontu, co jednak nie doszło do skutku. W październiku t. r. brał udział w wiedeńskiej naradzie polityków galicyjskich, zwołanej w związku z załamaniem się II Cesarstwa, a wraz z nim i polskich nadziei. W. Czartoryski wysłał wówczas M-a do Londynu dla załatwienia nie cierpiących zwłoki interesów majątkowych. M. jechał okrężną drogą przez płd. Francję, po drodze w Tours złożył wizytę L. Gambetcie, który jednak nie chciał z nim rozmawiać o polityce zagranicznej. Wywiązawszy się z misji, szczęśliwie wrócił do Wiednia w styczniu 1871. Uzyskał zatrudnienie w jednej z tamtejszych agencji telegraficznych. Utraciwszy dość znaczny fundusz w wiedeńskim krachu giełdowym, przeniósł się w r. 1874 do Lwowa, gdzie wraz z W. Gołemberskim objął redakcję „Ojczyzny”. Dziennik ten upadł już po roku przysparzając M-owi nowych strat finansowych. W następnych latach pisywał korespondencje do wielu pism warszawskich („Gaz. Pol.”, „Wiek”, „Echo”, „Ateneum”), współpracował też z „Dziennikiem Polskim” we Lwowie, z „Journal de Rome” i „Gazetą Krakowską”. W l. 1876–7 interesował się żywo kwestią wschodnią, ale nie widać, by miał udział w ówczesnych zabiegach politycznych polskich. W r. 1878 zachęcał Wojciecha Dzieduszyckiego do ufundowania dziennika, który by przeciwstawił się zarówno stańczykom, jak i «tromtadracji». W r. 1882 marszałek M. Zyblikiewicz dał mu posadę sekretarza w nowo założonym Banku Krajowym. Dn. 10 VII 1884 M. zmarł nagle, na atak sercowy, w czasie przejazdu przez Kraków i tamże został pochowany. Rodziny nie założył.

Fot.: [Dąbrowski J.] Grabiec J., Rok 1863, P. 1913 s. 386; – Żychliński, I 209; – Borejsza J., Emigracja polska po powstaniu styczniowym, W. 1966; Chołodecki-Białynia J., Ucieczka W. M-a, Lw. 1923; Falkowicz S., Idejno-političeskaja bor’ba v polskom osvoboditelnom dviženii, Moskva 1966; Górski K., Stanisław Krzemiński, Wil. 1936; Kieniewicz S., Adam Sapieha, Lw. 1939; tenże, Powstanie styczniowe, W. 1972; Lewak A., Dzieje emigracji polskiej w Turcji, W. 1935; Widerszal L., Bułgarski ruch narodowy, W. 1937; Zdrada J., Zmierzch Czartoryskich, W. 1969; – Avejde, Pokazanija; Bobrowski T., Pamiętniki, Lw. 1900 II 233–4; Janowski J. K., Pamiętniki o powstaniu styczniowym, W. 1925–31 II–III; Lasocki W., Wspomnienia z mojego życia, Kr. 1933 I (kilka fot.); Mickiewicz W., Pamiętniki, Kr. 1927 II; Miłkowski, Od kolebki przez życie, III; Potocki A., Raporty szpiega, W. 1973; Rogiński R., Kartki z pamiętnika, w: Powstanie styczniowe na Lubelszczyźnie, W. 1966; Ruch społeczno-polityczny na Ukrainie, Kijów 1963 I; Syroczyński L., Z przed 50 lat, Lw. 1914; Współpraca rewolucyjna polsko-rosyjska, Moskwa 1963 I–II (fot.); Zabór pruski w powstaniu styczniowym, Wr. 1968; Zbiór zeznań śledczych; Zeznania śledcze; Ziemiałkowski F., Pamiętniki, Kr. 1904 IV 19, 23, 47; Zjednoczenie Emigracji Polskiej, Wr. 1972; – Nekrologi z r. 1884: „Bull. Polonais” nr 23, „Czas” nr z 11–13 VII, „Dzien. Pol.” nr 160, 161, „Kur. Paryski” nr 15, „Nowa Ref.” nr 158, 160, 161, „Ognisko Domowe” nr 15; – Arch. UJ: Teki Rastawieckiego (listy M-a do K. Rogawskiego); B. Czart.: rkp. ew. 961, 1170, 1542, 3074 (listy do W. Czartoryskiego i L. Gadona); B. Jag.: rkp. 6521; B. Narod.: rkp. 6535, 6543; B. Ossol.: rkp. 12423, 13602; B. PAN: rkp. 2064.

Stefan Kieniewicz